ترجمه سنگ‌نوشته‌های گنج‌نامه از پارسی باستان:

گنج‌نامه یک مکان تاریخی در غرب ایران و در نزدیکی شهر همدان است.

دو سنگ‌نوشته به خط میخی دارد که توسط پادشاهان هخامنشی داریوش و خشایارشا برای ستایش ایزد اهورامزدا و بیان دستاوردهای آنها ساخته‌شده است.

گنج‌نامه در فارسی نو به معنای کتاب گنج است، چراکه مردم گمان می‌کردند که این کتیبه‌ها حاوی اسرار ثروت‌های پنهان است.

این سایت همچنین به دلیل آبشار و مسیرهای پیاده‌روی به سمت کوه الوند محبوب است.

دو سنگ‌نوشته گنج‌نامه به خط میخی و به سه زبان «فارسی باستان، بابلی و ایلامی نو» نوشته‌شده است. آنها به‌جز نام پادشاهی که به آنها دستور داده است، همین محتوا را دارند. متن با ستایش ایزد «اهورامزدا» و بیان نسب و دستاوردهای شاه شروع می‌شود.

متن کامل کتیبه‌ها را که به پارسی نو ترجمه کرده‌ام بخوانید:

 

متن داریوش:

«خدای بزرگ اهورامزدا است که این زمین را آفرید، که آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که شادی را برای مردم آفرید، که داریوش را شاه کرد؛ شاه بسیاری، قانون‌گذار بسیاری.»  

من داریوش هستم، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه بسیاری از کشورها و بسیاری از مردم، شاه این سرزمین پهناور، پسر هیستاسپسِ هخامنشی.

داریوش شاه می‌گوید: پدر من هیستاسپس است. پدر هیستاسپس، آرسامس است. پدر آرسامس، آریارامنس است. پدر آریارامنس، تیِسپِس است. پدر تیسپس، هخامنش است.

داریوش شاه می‌گوید: به همین دلیل ما را هخامنشی می‌نامند; از دوران باستان ما نجیب بوده‌ایم. سلسله ما از دوران باستان شاهنشاه بوده است.

داریوش شاه می‌گوید: هشت نفر از دودمان من، قبل از من پادشاه بودند. من نهمین هستم. ما نه پشت، سر هم پادشاه بوده‌ایم.

داریوش شاه می‌گوید: به لطف اهورامزدا من شاهم. اهورامزدا این امپراتوری را به من بخشید. اهورامزدا به من کمک کرد تا اینکه این امپراتوری را به‌دست آوردم. به لطف او این امپراتوری را در اختیار دارم.

داریوش شاه می‌گوید: این‌ها کشورهایی هستند که به لطف اهورامزدا تحت فرمان من آمدند:

ایران، عیلام، بابل، آشور، عربستان، مصر. آن‌هایی که در آن‌سوی دریا هستند: لیدیا، یونان (یاونا)، ماد، ارمنستان (آرمینا)، کاپادوکیه (کاتپاتوکا)، پارتیا (پارتاوا)، درانگیانا (زارانکا)، آریا (هارایوا)، کوراسمیا (اووارازمی)، باختری (باکستریش)، سوگدیا (سوگودا)، گاندارا (گادارا)، اسکیتیا (ساکا) (فراتر از سوگدیا)، ساتاگیدیا (تاتاگوش)، آراکوسیا (هاراواتیش) و ماکا.

داریوش شاه می‌گوید: اهورامزدا این کشورها را به من بخشید و مرا بر آنها پادشاه کرد. او نیزه‌ای به من عطا کرد که با آن از این کشورها محافظت می‌کنم. او نیزه‌ای به من عطا کرد که با آن از این کشورها نگهبانی می‌کنم. او نیزه‌ای به من عطا کرد که با آن از این کشورها مراقبت می‌کنم.

داریوش شاه می‌گوید: تو که ازاین‌پس پادشاه خواهی شد از کشورهایی که اهورامزدا به تو ارزانی داشته به خوبی مراقبت کن. از آنها غافل نشو. هر کس از آنها غفلت کند، شایسته پادشاهی نخواهد بود.

داریوش شاه می‌گوید: تو که ازاین‌پس پادشاه خواهی شد از دروغ بپرهیز. مردی که دروغ‌گو باشد، باید به‌دست تو کشته شود. تو باید دروغ را نابود کنی.

داریوش شاه می‌گوید: اگر ازآنچه من دستور داده‌ام و آنچه انجام داده‌ام کوتاهی نکنی، هم در این دنیا (گیتی) و هم در آن دنیا (مینو) خوشبخت خواهی بود.

 

متن خشایارشا:

«خدای بزرگ، اهورامزدا است که این زمین را آفرید، آسمان را آفرید، مردم را آفرید، شادی را برای مردم آفرید، خشایارشا را شاه کرد، یک شاه از شاهان بسیار و سروری از سروران بسیار.»

من خشایارشا هستم، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه بسیاری از کشورها و بسیاری از مردم، شاه این سرزمین پهناور، پسر داریوش شاه هخامنشی.

خشایارشا می‌گوید: داریوش شاه پدر من بود. پدر داریوش، هیستاسپس بود. پدر هیستاسپس، آرسامس بود. پدر آرسامس، آریارمنس بود. پدر آریارامنس، تیِسپِس است. پدر تیسپس، هخامنش بود.

شاه خشایارشا می‌گوید: به همین دلیل ما را هخامنشی می‌نامند; از دوران باستان ما نجیب (آزاده یا آریایی) بوده‌ایم. سلسله ما از دوران باستان شاهنشاه بوده است.

خشایارشا می‌گوید: قبل از من پادشاهان دیگری بودند که اجداد من بودند. قبل از من دوازده پادشاه پشت سر هم بودند. من سیزدهم هستم. سیزده نفر پی‌درپی پادشاه بوده‌ایم.

شاه خشایارشا می‌گوید: به لطف اهورامزدا این‌ها، همه کشورهایی هستند که من در خارج از ایران بر آن‌ها چیره شدم.

من بر آنها حکومت کردم؛ آنها به من احترام گذاشتند. آن‌ها آن‌چه را که من به آن‌ها گفته بودم، انجام دادند. آنها قانون من را محکم نگه داشتند:

ماد، عیلام، پارت، آریا، باختری، سغد، کوراسمیا، درانگیانا، آراخوسیا، ساتاگیدیا، گاندارا، هند، سکاها (ساکا) در آن‌سوی دریا، سکاها (ساکا) با کلاه‌های نوک‌تیز، بابل، آشور، عربستان، مصر، ارمنستان (آرمینا)، کاپادوکیه (کاتپاتوکا)، لیدیا، یونانی‌ها (یاونا)، یونانی‌ها (یاونا) در آن‌سوی دریا، تراکیه (اسکودرا)، یونانی‌ها (یاونا) که سپر بر سر می‌بندند، لیبی (پوتیا)، اتیوپی (کوش)، ماکیان‌ها (ماکا)، کاریان‌ها (کارکا).

شاه خشایارشا می‌گوید: اهورامزدا این کشورها را به من بخشید و مرا بر آنها پادشاه کرد. او نیزه‌ای به من عطا کرد که با آن از این کشورها محافظت می‌کنم. او نیزه‌ای به من عطا کرد که با آن از این کشورها نگهداری می‌کنم.

شاه خشایارشا می‌گوید: تو که ازاین‌پس پادشاه خواهی شد از کشورهایی که اهورامزدا به تو ارزانی داشته به خوبی مراقبت کن. از آنها غافل نشو. هر کس از آن‌ها غفلت کند، شایسته پادشاهی نخواهد بود.

شاه خشایارشا می‌گوید: تو که ازاین‌پس پادشاه خواهی شد از دروغ بپرهیز. مرد دروغ‌گو باید به‌دست تو کشته شود. تو باید دروغ را نابود کنی.

خشایارشا می‌گوید: اگر ازآنچه من دستور داده‌ام و آنچه انجام داده‌ام کوتاهی نکنی هم در این دنیا و هم در آن دنیا خوشبخت خواهی بود.