زبان عربی باستان یکی از گویش‌های زبان آرامی سریانی بوده

زبان عربی باستان یکی از گویش‌های زبان آرامی سریانی بوده. به راستی این‌که زبان عربی باستان در واقع یکی از لهجه‌ها یا گویش‌های آرامی-سریانی بود. سریانی که به عنوان سریانی کلاسیک نیز شناخته می شود، در طول قرن نخست پس از میلاد از یک گویش محلی آرامی شرقی که در منطقه باستانی Osroene، مرکز شهر ادسا صحبت می‌شد، پدید آمد.

این زبان به زبان ادبی اصلی جوامع مختلف مسیحی آرامی زبان در سوریه باستان و در سراسر خاور نزدیک تبدیل شد. به‌عنوان یک زبان مذهبی مسیحیت سریانی، در میان جوامع مسیحی شرقی شهرت یافت و تا هند و چین گسترش یافت. با این حال، با گذشت زمان، زبان های نوآرامی نوظهور، به‌تدریج جایگزین آن، به‌عنوان زبان بومی در میان گویشوران بومی آن شدند.

چگونه آرامی سریانی که یک زبان مسیحی بود به عربی کلاسیک تبدیل شد.؟

گذار از آرامی سریانی به عربی کلاسیک یک روند تاریخی مهم   است. بیایید آن را بررسی کنیم:

1. عربستان پیش از اسلام:

 - قبل از ظهور اسلام، شبه جزیره عربستان خانه زبان‌های مختلف سامی از جمله گویش سریانی‌عربی جنوبی باستان، سریانی‌عربی شمالی باستان و گویش‌های گوناگون دیگر بوده.

 - این گویش‌ها در درجه اول شفاهی بوده‌اند و فاقد خط استاندارد یا سنت ادبی گسترده‌ای بوده‌اند و آن خطی هم بر اساس مدارک باستان‌شناسی پیداشده گه‌گاه با آن می‌نوشتند، خط سریانی آرامی مسیحی بوده است.

2. ظهور اسلام:

 - گفته‌ می‌شود در قرن هفتم میلادی، حضرت محمد سرایش متونی که بعدتر به‌نام قرآن شناخته‌شد را آغاز کرد. برخلاف آن‌چه بیشتر مردم فکر می‌کنند، دین سیاسی و حاکم بر عربستان در آن زمان مسیحی بود و پیوند محکمی هم با حکومت روم شرقی داشت. 

 - قرآن که متن بنیادی اسلام شد، در آن فرهنگ سریانی آرامی نوشته شد. 

 - فرهنگی که زبانش سریانی آرامی بود و دینش مسیحی سریانی آرامی و وابسته به مسیحیت روم شرقی.

3. تغییرات زبانی پس از قرن هشتم و بعد از شکلگیری عربی کلاسیک:

 - در آن جهان باستانی، عربی عناصری را از زبان‌های دیگر از جمله آرامی سریانی و پارسیگ میانه جذب کرد.

 - تعامل بین عربی و سریانی زبان بر هر دو زبان تأثیر گذاشت:

 - واژگان: عربی اصطلاحات فنی و علمی را از سریانی و پارسی میانه به عاریت گرفته است (مانند پزشکی، نجوم، ریاضیات).

 - دستور و نحو: نفوذ سریانی بر نحو عربی و ساختارهای زبانی تأثیر گذاشت.

 - سنت ادبی: دانشمندان سریانی آثار فلسفی و علمی یونانی را به سریانی ترجمه کردند و این ترجمه‌ها بعداً بر دانش عربی تأثیر گذاشت.

4. عصر طلایی ادبیات عرب:

 - در زمان خلافت عباسی (قرن هشتم تا سیزدهم) زبان عربی به عنوان یک زبان ادبی رونق گرفت.

 - محققان، شاعران و نویسندگان آثار قابل توجهی در زمینه‌های گوناگون از زبان‌های دیگر، از جمله شعر، فلسفه، علم و ادبیات به دست آوردند.

 - نهضت ترجمه دانش یونانی، فارسی و هندی را به عربی آورد و دایره واژگان و عمق فکری آن را غنی کرد.

5. استانداردسازی و عربی کلاسیک:

 - در قرن هشتم و تقریبا دو قرن پس از سرایش قرآن، سیبَوَیه شیرازی دانشمندان ایرانی، دستورنویسی عربی، صرف و نحو و بیان واژگان عربی را به‌وجود آورد. درحقیقت او نخستین کسی بود که زبان سریانی آرامی را رسماً به زبان عربی کلاسیک تبدیل کرد. 

 - پس از سیبَوَیه شیرازی زبان عربی کلاسیک (فوشا) به عنوان زبان پرستیژ شعر، متون مذهبی و گفتمان علمی پدیدار شد.

 - متمایز از گویش‌های گفتاری گوناگون که از سریانی آرامی بودند، این زبان نوین در ارتباطات روزمره استفاده می‌شد.

6. میراث نفوذ سریانی:

 - با وجود غلبه عربی کلاسیک، آثار سریانی همچنان باقی مانده:

 - اصطلاحات فنی (به ویژه در پزشکی و علوم)

 - برخی از ویژگی‌های گرامری

 - نام مکان‌ها و نام‌های شخصی.

 - بااین‌حال، تغییر زبانی کلی به سمت عربی بود.

به‌طورخلاصه، از ابتدای پیدایش اسلام که زبان سریانی رواج داشت تا زمانی که عربی کلاسیک شکل گرفت و گسترده شد، نزدیک به 200 سال طول کشید. این دگرگونی زبانی نقش مهمی در شکل دادن به میراث ادبی و علمی جهان عرب ایفا کرد.

تأثیر متون مسیحی آرامی سریانی بر قرآن و زبان عربی نوین

حال بیایید در مورد آرامی سریانی بیشتر بدانم. متون مسیحی که به این زبان نوشته‌شده و این متون در نوشتار قرآن تأثیر زیادی داشته‌اند. این نظریه چنان شواهد فراوانی دارد، به‌طوری‌که برخی براین باورند قرآن در اصل به زبان آرامی سریانی نوشته‌شده است!

تأثیر زبان آرامی سریانی بر قرآن موضوع گفتارهای علمی و آکادمیک بوده است. بیایید این پیوند را بررسی کنیم:

1. آرامی سریانی و تأثیر آن:

 - زمینه زبان: آرامی سریانی به‌طور گسترده در خاور نزدیک، در اواخر دوران باستان، به ویژه در میان جوامع مسیحی گفتار می‌شد.

 - ادبیات مسیحی: سریانی زبان نیایش‌های مسیحی، متون آسمانی و ترجمه‌های کتاب مقدس بود.

 - محیط فرهنگی مشترک: قرآن در محیطی ظهور کرد که فرهنگ و زبان سریانی همچون دریایی همه‌چیز را دربر گرفته‌بود.

2. یک‌سانی‌های فراوان، میان متن‌های سریانی و قرآن:

 - محتوا: برخی از نیایش‌های سریانی (mīmrē) مربوط به دوران باستان نوین، از نظر روایات کتاب مقدس و گفتارهای پارانتیکی با قرآن یک‌سانی دارند.

 - شکل: هم قرآن و هم نیایش‌های مسیحی سریانی، سوره، آیه و فرم نوشتاری یک‌سان دارند.

 - زمینه: زمینه‌های تاریخی و فرهنگی باهم پیوند دارند که منجربه فرهنگ مادی مشترک، فولکلور و ژانرهای ادبی یکسان می‌شود.

3. دیدگاه‌های علمی:

 - تز لوکزنبرگ: کریستف لوکسنبرگ پیشنهاد کرد که متن قرآن به‌طور قابل توجهی تحت تأثیر آیین مذهبی مسیحیان سریانی است. او استدلال کرد که ترجمه معکوس برخی از آیات «مبهم» قرآن به‌عنوان سریانی‌گرایی، معنای آن‌ها را روشن می‌کند.

 - نقد: برخی از پژوهشگران، مانند رابرت هویلند، تز لوکزنبرگ را به چالش می‌کشند. آنها بر کتیبه‌های عربی-سریانی یافت‌شده در حجاز در زمان پیدایش قرآن تأکید می‌کنند و نشان می‌دهند که زبان عربی-سریانی می‌توانسته زودتر به‌رواج رسیده‌باشد. 

4. بحث‌ها و بینش‌ها:

 - نظریات متنی: پژوهشگران زبان‌شناسی، باستان‌شناسی و انسان‌شناسی، درباره رابطه قرآن با زبان سریانی و قانون کتاب مقدس گفتگو می‌کنند.

 - مخاطب: درک درست مخاطبان قرآن، نیازمند توجه به ارتباط آن با ادبیات مسیحی سریانی و ابعاد بالقوه یهودی-مسیحی است.

درنهایت این‌که، درحالی‌که زبان امروزی قرآن را عربی کلاسیک می‌شناسیم، به احتمال بسیارزیاد متن‌های کهن و بنیادین آن به زبان آرامی سریانی نوشته‌شده‌اند و بافت فرهنگی و تعاملات آن با مسیحیت سریانی، محتوا و سبک آن را درست کرده‌اند. و این پرسش که آیا قرآن در اصل به زبان آرامی سریانی نوشته شده است، موضوعی در گفتمان است و همچنان ادامه دارد.

آن‌چه از آن آگاهی داریم، این است که زبان اصلی مردم جغرافیای عربستان، در زمانی که قرآن نوشته می‌شده، سریانی آرامی بوده است.

سرچشمه‌های پژوهش:

(1) Syriac language - Wikipedia. 

https://en.wikipedia.org/wiki/Syriac_language.

(2) Syriac language - wiki-gateway.eudic.net. 

https://bing.com/search?q=ancient+Arabic+language+dialects+Syriac+Aramaic+language.

(3) Syriac language - wiki-gateway.eudic.net. 

https://wiki-gateway.eudic.net/wikipedia_en/Syriac_language.html.

(4) Aramaic - Wikipedia. 

https://en.wikipedia.org/wiki/Aramaic.

(5) Was the Qur’an an Arabic homiletic text based on Syriac homilies - Medium. 

https://medium.com/@pradeenmania123/quran-a-late-antique-syriac-homily-f0eded3e534c.

(6) The Syro-Aramaic Reading of the Koran: A Contribution t…. 

https://www.goodreads.com/book/show/3967455-the-syro-aramaic-reading-of-the-koran.

(7) The Syro-Aramaic Reading of the Koran - Wikipedia. 

https://en.wikipedia.org/wiki/The_Syro-Aramaic_Reading_of_the_Koran.

(8) (PDF) “The Impact of Aramaic (especially Syriac) on the Qur’ān .... 

https://www.academia.edu/10132877/_The_Impact_of_Aramaic_especially_Syriac_on_the_Qur_%C4%81n_Religion_Compass_8_7_2014_220_28.