فشن در سینمای نوآر: سبک، رمز و راز و اغواگری

فشن در سینمای نوآر: سبک، رمزوراز و اغواگری

سینمای نوآر (Film Noir) که در دهه‌های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ به اوج شکوفایی خود رسید، نه تنها به خاطر داستان‌های پرپیچ‌وخم و فضاهای تاریکش مشهور است، بلکه از لحاظ فشن و استایل نیز تأثیر عمیقی بر مد و پوشاک گذاشته است. سبک لباس‌های نوآر ترکیبی از رمزوراز، اغواگری و سختی است که امروزه همچنان الهام‌بخش طراحان مد و سینماگران است. در این مقاله، به بررسی ویژگی‌های بارز طراحی لباس، فشن و مد در سینمای نوآر می‌پردازیم و نقش آن در شخصیت‌پردازی کاراکترهای این ژانر را تحلیل می‌کنیم.

تاریخچه‌ی طراحی لباس در فیلم نوآر: از جنگ جهانی تا جاودانگی در سینما

طراحی لباس فیلم نوآر از یک دوره‌ی تاریخی خاص و شرایط اجتماعی-اقتصادی آن زمان ریشه گرفته است. این سبک پوشش، تحت تأثیر جنگ جهانی دوم، هالیوود کلاسیک، و تأثیرات مد اروپایی شکل گرفت و در نهایت به امضای بصری این ژانر تبدیل شد. برای دوران رکود اقتصادی یک جور سادگی در طراحی لباس دهه‌ی ۳۰ به‌وجود آمد. پیش از جنگ جهانی دوم، مد آمریکایی تحت تأثیر رکود اقتصادی بزرگ دهه ۱۹۳۰ بود. مردم لباس‌هایی ساده‌تر، رسمی‌تر و کاربردی‌تر می‌پوشیدند. این دوران باعث شد که لباس‌های گران‌قیمت و مجلل کمتر رواج داشته باشد و مردان بیشتر به کت و شلوارهای رسمی و بارانی‌های بلند روی بیاورند. با این همه جنگ جهانی دوم در دهه‌ی ۴۰  فرا رسید و در طول جنگ جهانی دوم، جیره‌بندی پارچه و مواد اولیه باعث شد طراحی لباس‌ها ساده‌تر و مینیمالیستی‌تر شود. از طرفی، بازگشت سربازان از جنگ باعث شد سبک نظامی در پوشش مردانه نفوذ کند. این دوران تأثیر زیادی روی فشن فیلم نوآر گذاشت: بارانی‌های بلند (Trench Coat) که پیش‌تر توسط افسران جنگی استفاده می‌شدند، به لباس رایج کارآگاهان نوآری تبدیل شدند. کت و شلوارهای تیره به‌جای لباس‌های پر زرق‌وبرق دهه ۱۹۲۰ رواج پیدا کردند. کلاه فدورا که در ارتش برای افسران استفاده می‌شد، نماد مردان نوآری شد. ولی در نهایت جنگ هم تمام شد.! در دوران پس از جنگ و شکل‌گیری سینمای نوآر در پایان دهه‌ی ۴۰ و ۵۰؛ بعد از جنگ، جامعه‌ی آمریکا وارد دوران بدبینی و بی‌اعتمادی شد. موج فیلم‌های نوآر که تحت تأثیر فضای تلخ پساجنگ بودند، از این حس استفاده کردند و لباس‌هایی را به نمایش گذاشتند که شخصیت‌هایشان را در این جهان بی‌رحم قرار می‌دادند.

فراموش نکنیم با وجود این‌همه تلخی، ولی این سبک تن‌پوش در سینمای نوآر محبوب شد؛ ولی چرا.؟ نخست، این‌که این لباس‌ها نماد قدرت، تلخی و مردانگی خسته بودند. لباس‌های شخصیت‌های مرد در فیلم نوآر ترکیبی از استایل کلاسیک، سختی و اندوه بودند. یک کارآگاه یا گانگستر نوآری باید استایلی داشت که نشان دهد او آدمی‌ست که روزهای سخت زیادی دیده و هنوز هم سرپا ایستاده است. کت و شلوارهای تیره و بارانی‌های بلند، او را در محیط‌های تاریک و بارانی، سرد و مرموز نشان می‌دادند. کلاه فدورا روی چشمانش سایه می‌انداخت، تا همیشه بخشی از چهره‌اش پنهان بماند، مثل رازهایی که در دل دارد. سیگار و کراوات باریک به او حالتی بی‌تفاوت اما جذاب می‌داد.

ولی زنان در این سینمای نوآر چه لباسی می‌پوشیدند؟ این زنان بیشتر فم‌فتال بودند؛ پس لباس آن‌ها باید نشانگر اغواگری همراه با خطر می‌بود. زنانی که در فیلم نوآر ظاهر می‌شدند (به‌ویژه فم‌فتال‌ها) تن‌پوشی داشتند داشتند که نشان می‌داد هم زیبا هستند و هم خطرناک.!!! لباس‌های چسبان و براق از جنس ساتن و مخمل که نور را به‌طرز خاصی بازتاب و آن‌ها را اغواگر نشان می‌دادند. لب‌های قرمز تیره و خط چشم گربه‌ای که حس زنانه‌ی اغواگر را تقویت می‌کرد. دستکش‌های بلند و حجاب‌های توری که ظاهری معمایی به آن‌ها می‌داد.

به یاد داشته باشیم که... مرد نوآر به‌دنبال عدالت یا انتقام بود، زن نوآر اغواگر و مرموز، و هر دو با سبک لباس‌هایشان این مفهوم را به مخاطب می‌رساندند.! با این‌حال ریشه‌های هنری این اندیشه در سینما از کجا می‌آمد؟ این ریشه‌ها بیشتر از اروپا و مکتب اکسپرسیونیسم آلمان در سینما می‌آمدند. سینمای نوآر شدیداً از سینمای اکسپرسیونیستی آلمان (مانند فیلم متروپلیس و دکتر کالیگاری) تأثیر گرفت. این تأثیر فقط در نورپردازی و قاب‌بندی نبود، بلکه در استایل لباس‌ها هم دیده می‌شد. شخصیت‌های سینمای اکسپرسیونیستی لباس‌هایی تیره، مینیمال، و با کنتراست بالا می‌پوشیدند، که بعداً در نوآر به اوج رسید. در چنین شرایطی سبکی از مد و طراحی لباس به وجود آمد که سخت ماندگار شد! حتی حالا هم کسانی که می‌خواهند جذابیت ویژه‌ای داشته باشند این سبک از لباس‌ها را می‌پوشند! ولی چرا این سبک از تن‌پوش ماندگار شد؟ لباس‌های سبک نوآر به این دلیل محبوب و جاودانه شدند که نه‌تنها زیبا و شیک بودند، بلکه بخشی از داستان را هم روایت می‌کردند. یک بارانی بلند و یقه‌ی بالا زده می‌توانست بگوید که شخصیت داستان چه دنیای سختی را تجربه کرده است. کلاه فدورا می‌توانست نشان دهد که او مردی است که همیشه چیزی را از دیگران پنهان می‌کند؛ و همه‌ی این‌ها نشان می‌دادند که او می‌خواهد از جامعه و مردم جدا و تنها باشد. حتی امروز هم، در فیلم‌های مدرن، تبلیغات مد، و عکاسی، استایل نوآری همچنان زنده است. از کت‌وشلوارهای مینیمال برند Tom Ford گرفته تا تبلیغات لوکس Gucci، همه از فیلم نوآر الهام گرفته‌اند. پس اگر بخواهیم این استایل را در یک جمله خلاصه کنیم: "نوآر فقط یک ژانر سینمایی نیست، بلکه یک اندیشه است؛ ترکیبی از قدرت، تنهایی و تلخی."

۱. فشن مردانه در سینمای نوآر: شیک اما مرموز

کت و شلوارهای خوش‌دوخت و تاریک: مردان در فیلم‌های نوآر معمولاً با کت و شلوارهای سه‌تکه یا کت‌های دو دکمه‌ای که کاملاً قالب بدن دوخته شده‌اند، ظاهر می‌شوند. رنگ‌های رایج شامل مشکی، خاکستری زغالی و سرمه‌ای است که حس جدیت، قدرت و مرموز بودن را القا می‌کند.

کلاه فدورا (Fedora Hat)؛ امضای مردان نوآر: کلاه فدورا یکی از مهم‌ترین عناصر استایل نوآر است. این کلاه که معمولاً مشکی یا خاکستری است، با لبه‌های کمی خمیده و حالتی متمایل به جلو، چهره‌ی شخصیت را در سایه فرو می‌برد و حس رمزآلود بودن را افزایش می‌دهد.

کراوات‌های باریک و تک‌رنگ: کراوات‌های نوآری اغلب باریک و ساده هستند، به‌ویژه در رنگ‌های تیره یا قرمز که تضاد بالایی با لباس‌های مشکی ایجاد می‌کند. این استایل مینیمالیستی اما خشن، حس جدی و سرسختی شخصیت‌های مرد را تقویت می‌کند.

بارانی بلند (Trench Coat): پوشش کلاسیک کارآگاهان و قاتلان: بارانی‌های بلند، به‌ویژه در رنگ‌های مشکی، خاکی و طوسی، یکی از نمادهای اصلی شخصیت‌های فیلم نوآر است. این لباس معمولاً با یقه‌های بالا زده و دکمه‌های بسته پوشیده می‌شود که حس قدرت، سرسختی و آماده بودن برای هر اتفاقی را منتقل می‌کند.

سیگار: اکسسوری فراموش‌نشدنی: سیگار در سینمای نوآر فقط یک وسیله‌ی مصرفی نیست، بلکه بخشی از استایل و شخصیت‌پردازی است. دود سیگار که در نور کم و فضای تاریک کوچه‌های خیس از باران می‌پیچد، تأثیر بصری عمیقی ایجاد کرده و به شخصیت‌ها حس خونسردی و تلخی می‌دهد.

سلاح‌ها به‌عنوان بخشی از طراحی لباس: در بسیاری از فیلم‌های نوآر، شخصیت‌ها نه تنها با لباس‌هایشان بلکه با سلاح‌هایشان نیز تعریف می‌شوند. یک مسلسل تامپسون با خشاب گرد یا رولور کلاسیک معمولاً مکمل استایل یک هیتمن یا کارآگاه نوآری است.

۲. فشن زنانه در سینمای نوآر: فم‌فتال‌های اغواگر و مرموز

لباس‌های مخملی و ابریشمی چسبان: زن‌های نوآری که معمولاً در قالب فم‌فتال‌ها ظاهر می‌شوند، لباس‌هایی از جنس مخمل، ابریشم و ساتن با طراحی‌های چسبان می‌پوشند که فرم بدن را برجسته کرده و جذابیت اغواگرانه‌ای به آن‌ها می‌بخشد.

رنگ‌های قوی و دراماتیک: رنگ‌های رایج در استایل فم‌فتال‌ها شامل مشکی، قرمز شرابی، سفید یخی و طلایی است که روی پرده‌ی سیاه و سفید سینما تأثیر بصری زیادی دارند.

دستکش‌های بلند و کلاه‌های توری: دستکش‌های بلند که تا بالای آرنج کشیده می‌شوند، همراه با کلاه‌های کوچک و تورهای مرموز، فضا را پر از حس فریب و پنهان‌کاری می‌کنند.

لب‌های قرمز و خط چشم گربه‌ای: آرایش زنان در سینمای نوآر معمولاً لب‌های قرمز تیره و چشمانی با خط چشم گربه‌ای تیز است که ترکیبی از اغواگری و خطر را به نمایش می‌گذارد.

کفش‌های پاشنه بلند و استیلتو: صدای ضربه‌ی پاشنه‌های بلند در راهروهای تاریک و خیابان‌های خیس، یکی از امضاهای صوتی سینمای نوآر است که حضوری جذاب و مرموز به فم‌فتال‌ها می‌بخشد.

۳. تأثیر سینمای نوآر بر فشن مدرن

سینمای نوآر الهام‌بخش بسیاری از طراحان مد و برندهای معروف مانند Tom Ford, Gucci, Dior و Burberry بوده است. بارانی‌های بلند، کت و شلوارهای تیره، کلاه فدورا و لباس‌های شب چسبان همچنان در دنیای مد حضور دارند و در مجموعه‌های فصلی بسیاری از برندهای لوکس دیده می‌شوند. حتی امروزه در سینمای مدرن و تبلیغات فشن، نورپردازی و استایل نوآری به‌عنوان یک الگوی تأثیرگذار به کار گرفته می‌شود. فیلم‌هایی مانند Blade Runner, Sin City و Drive نشان می‌دهند که روح نوآر همچنان زنده است و فشن آن همواره جذاب باقی خواهد ماند. فشن در سینمای نوآر چیزی فراتر از یک انتخاب زیبایی‌شناسانه است؛ این استایل بخشی از روایت داستان و شخصیت‌پردازی است. لباس‌های رسمی، رنگ‌های تیره، بارانی‌های بلند، کلاه‌های فدورا و آرایش‌های دراماتیک همه برای ایجاد حس رمز و راز، قدرت و اغواگری طراحی شده‌اند. تأثیر نوآر بر دنیای مد هنوز هم ادامه دارد و این سبک همچنان در دنیای سینما و فشن مدرن زنده است. اگر می‌خواهید استایل نوآری را در زندگی روزمره خود بگنجانید، کافیست کلاه فدورا، یک بارانی بلند و یک کت‌وشلوار خوش‌دوخت بپوشید… و البته، فراموش نکنید که در تاریکی خیابان‌های بارانی، قدم‌های خود را با صدای موسیقی جاز هماهنگ کنید! و مهم‌تر از همه، زمانی که زیر باران یقه‌ی پالتو یا کت خود را بالا می‌کشیم، فراموش نکنیم که سیگار روشن کنیم.!!! تا دود سیگار تمام اندوه باران را همراه با خود از یاد ببرد.!!!