ابزار شکارِ استخوانی خاردارِ پیشاتاریخی

دیباچه

ابزار شکارِ استخوانی خاردارِ پیشاتاریخی، جنگ‌افزارهایی هستند که توسط شکارچیان پیشاتاریخی در اروپا و جاهای دیگر استفاده می‌شد. آن‌ها از استخوان یا شاخ حیوانات ساخته‌ می‌شدند و دارای برجستگی‌های تیز در امتداد لبه‌ها هستند که به آن‌ها کمک می‌کند تا به طعمه نفوذ کنند و آن‌ها را نگه دارند. آن‌ها برای ساختن تیر، نیزه یا زوبین به دسته‌های چوبی پیوند می‌شدند. برخی از کهن‌ترین و جالب‌ترین نمونه‌های این ابزارها در سواحل هلند یافت شدند، جایی که از سرزمین غرق‌شده داگرلند آن‌ها را بیرون آوردند. داگرلند سرزمینی بود که بریتانیا و سرزمین اصلی اروپا را در عصر یخبندان به هم پیوند می‌داد. دانشمندان برخی از این ابزارها را با استفاده از روشی مبتنی بر پروتئین تجزیه‌وتحلیل کردند و متوجه شدند که برخی از آن‌ها از استخوان انسان ساخته‌شده بودند، در حالی که بیشتر آن‌ها از استخوان گوزن قرمز ساخته‌شده بودند؛ و این نشان می‌دهد که شکارچیان باستانی برای انتخاب این مواد بیشتر دلیل فرهنگی یا نمادین داشته‌اند تا دلیلی عملی یا حتی اقتصادی.

ابزارهای شکارِ استخوانیِ خاردارِ پیشاتاریخ: دریچه‌ای به فرهنگ و نمادهای پیشاباستانی

ابزارهای شکارِ استخوانی خاردار پیش‌ازتاریخ جنگ‌افزارهایی هستند که شکارچیان پیشاتاریخی در اروپا و جاهای دیگر استفاده می‌کردند. آن‌ها از استخوان یا شاخ حیوانات ساخته می‌شدند و دارای برجستگی‌های تیز در امتداد لبه‌ها هستند که به آنها کمک می‌کند تا به طعمه نفوذ کنند و آن‌ها را نگه دارند.  

این ابزارها نه‌تنها به‌دلیل زبردستی و کارآمدی، بلکه به‌دلیل اهمیت فرهنگی و نمادین خود، چشمگیر و درخور نگرش هستند.یکی از جذاب‌ترین جنبه‌های این ابزار، انتخاب مواد آن‌هاست. دانشمندان برخی از این ابزارها را با استفاده از روشی مبتنی بر پروتئین، تجزیه‌وتحلیل (دیرینه‌سنجی) کرده و دریافته‌اند که برخی از آن‌ها از استخوان انسان ساخته‌شده‌اند، درحالی‌که بیشتر آن‌ها از استخوان گوزن قرمز ساخته‌شده‌اند.

برای روشن کردن دلیل این کار می‌توان بیان کرد:

·        ابزار استخوانی انسان از بقایای دشمنان یا رقبا به‌عنوان روشی برای نشان‌دادن تسلط یا انتقام ساخته می‌شدند.

·        ابزار استخوان انسان از بقایای اجداد یا خویشاوندان ساخته می‌شد تا به آنها احترام بگذارند یا از آنها پشتیبانی بگیرند.

·        ابزار استخوان انسان از بقایای افراد غریبه یا بیگانگان به‌عنوان راهی برای ترکیب قدرت یا روح آن‌ها ساخته می‌شده.

·        ابزار استخوان گوزن قرمز از بقایای یک حیوان ارزشمند یا مقدس به‌عنوان روشی برای ابراز قدردانی یا احترام ساخته می‌شد.

·        ابزارهای استخوان گوزن قرمز از بقایای یک حیوان معمولی یا فراوان ساخته می‌شدند تا به حداکثر رساندن منابع یا بهره‌وری کمک کنند.

البته این‌ها فرضیه یا تئوری هستند و در مورد هیچ کدام نمی‌توان صد در صد باور داشت. ولی بااین‌حال، همه آن‌ها به این واقعیت اشاره می‌کنند که این ابزارها چیزی بیش از اشیاء کاربردی بودند. آن‌ها همچنین بیانگر کیستی، باور و احساسات آن مردمان بودند.

یکی دیگر از جنبه های جذاب این ابزارها محل پیدا شدن آنهاست. برخی از کهن‌ترین و به خوبی بازمانده‌ترین نمونه‌های این ابزار در سواحل هلند یافت شد. جایی که آن‌ها از سرزمین غرق‌شده داگرلند خارج شدند، سرزمینی که بریتانیا و سرزمین اصلی اروپا را در عصر یخبندان به هم پیوند می‌داد. این سرزمین محل سکونت گروه‌های مختلفی از شکارچیان بود که خود را با محیط در حال تغییر وفق دادند و از سرچشمه‌های دریایی، بهره‌برداری می‌کردند. اما با بالا آمدن سطح دریا، این سرزمین به تدریج ناپدید شد و ساکنان آن مجبور به مهاجرت یا نابودی شدند.

کشف این ابزارها در سواحل هلند، نگاهی فشرده به زندگی و فرهنگ این مردم که در منظره‌ای پویا و چالش برانگیز زندگی می‌کردند، ارائه می‌دهد. همچنین پرسش‌هایی را در مورد چگونگی تعامل آن‌ها با یکدیگر و این‌که چگونه با از دست دادن سرزمین‌شان کنار آمدند، بیان می‌کند.

دیگر ابزارهای شکار پیشاتاریخی

شکارچیان پیشاتاریخی از ابزارهای مختلفی برای شکار و پردازش طعمه خود استفاده می‌کردند.

برخی از رایج‌ترین ابزارها که امروز از آن‌ها خبر داریم:

·        نقاط پرتابه: اجسام نوک تیز از سنگ، استخوان یا فلز هستند که به میله‌های چوبی پیوند می‌دهند و به سوی حیوانات پرتاب یا شلیک می‌شدند. آنها شامل نوک پیکان، نوک نیزه و زوبین هستند. دیرینگی این پرتابه‌ها به حدود 2.6 میلیون سال پیش برمی‌گردد.

·        اطلس: وسایلی هستند که طول بازو را دراز می‌کنند و سرعت و دقت پرتاب نیزه را افزایش می‌دهند. آن‌ها شامل یک شفت چوبی یا استخوانی با قلاب یا شکافی در انتهای آن هستند که نیزه را نگه می‌دارد. دیرینگی اطلس‌ها به حدود 30000 سال پیش برمی‌گردد.

·        کشتارها یا تله‌های دسته‌جمعی: این‌ها استراتژی‌هایی هستند که شامل کشتن بسیاری از حیوانات به‌طور همزمان با راندن آن‌ها به تله‌ها، چاله‌ها یا صخره‌ها می‌شود. آنها شامل بادبادک‌های صحرایی، پرش بوفالوها و محوطه‌های شکار هستند. دیرینگی کشتار دسته جمعی، دستکم به 10000 سال پیش، بازمی‌گردد.

·        تبرهای سنگی: ابزارهایی هستند که دارای تیغه سنگی‌تیزشده فرورفته در دسته‌ای چوبی؛ از آن‌ها برای خرد کردن چوب، بریدن گوشت و شکستن استخوان استفاده می‌شد. قدمت تبرهای سنگی به حدود 1.6 میلیون سال پیش برمی‌گردد.

·        چاقو: ابزارهایی هستند، دارای لبه تیز برای برش، فرورفتن یا تراشیدن؛ آنها از سنگ، استخوان یا فلز ساخته می‌شدند و گاهی اوقات دسته هم داشتند. قدمت چاقوها به حدود 2.6 میلیون سال پیش برمی‌گردد.

اینها برخی از ابزارهایی است که شکارچیان باستان از آنها استفاده می‌کردند، اما موارد بسیار بیشتری وجود داشت. شکارچیان قدیم در استفاده از مواد طبیعی برای ساختن سلاح ها و ابزارهای مؤثر، مبتکر و خلاق بودند.

جنس ابزارهای شکار پیشاتاریخی

این ابزارها بسته به گونه و هدف، با استفاده از تکنیک‌ها و مواد گوناگونی ساخته می‌شدند.

در اینجا چند نمونه را بیان می‌کنیم:

·        سنگ‌های تیزشده (ابزار اولدوان): این ابزار را با ضربه‌زدن سنگ سخت (مانند کوارتزیت یا بازالت) به سنگ نرم‌تر (مثل سنگ چخماق یا چرت) برای تولید پوسته‌های تیز درست می‌کردند. سپس از تکه‌ها به‌عنوان ابزار برش یا خراش‌دادن استفاده می‌شده، در حالی که هسته باقی مانده نیز می‌توانست به عنوان سنگ چکش استفاده شود.

·        دستار سنگی (ابزار آشولی): این ابزارها با کوبیدن پوسته‌های هسته‌های بلندتر سنگ، ساخته می‌شوند تا به ابزارهای نازک‌تر و کمتر گرد تبدیل شوند. تکه‌ها از هر دو طرف هسته، برداشته می‌شدند و یک لبه دو وجهی ایجاد می‌کردند. این تبرهای کوچک دستی می‌توانند برای خرد کردن، بریدن یا کندن استفاده شوند.

·        اطلس‌ها: این ابزار را با چسباندن یک میل چوبی یا استخوانی با قلاب یا بریدگی در انت‌های آن به نیزه می‌ساختند. قلاب یا شکاف نیزه را در جای خود نگه می داشت، در حالی که میل طول بازو و سرعت و دقت پرتاب را افزایش می‌داد.

·        کشتار دسته‌جمعی: این ابزارها با استفاده از ویژگی‌های طبیعی یا ساختارهای مصنوعی برای به دام انداختن یا راندن حیوانات به یک فضای محدود ساخته می‌شدند، جایی که به راحتی می‌توان آن‌ها را کشت. برای نمونه، بادبادک‌های صحرا دیوارهای سنگی بودند که شکل قیفی را تشکیل می‌دادند و به یک محوطه منتهی می‌شدند. پرتاب‌گاه بوفالو صخره‌ها یا شیب‌هایی بودند که حیوانات را مجبور به سقوط یا فرار از لبه می‌کردند. محوطه‌های شکار حصارهای مدور یا بیضی شکلی بودند که یک منطقه را احاطه می‌کردند.

·        تبرهای سنگی: این ابزار را با چسباندن تیغه سنگی تیزشده به دسته چوبی می‌ساختند. تیغه را یا به شکاف دسته فرو می‌کردند، یا با طناب‌ها یا نخ‌هایی از الیاف گیاهی یا رگه‌های حیوانی می‌بندند. از تبرهای سنگی می توان برای خرد کردن چوب، بریدن گوشت یا شکستن استخوان استفاده کرد.

·        چاقوها: این ابزار را با تیز کردن لبه یک سنگ، استخوان یا جسم فلزی می‌ساختند. از چاقوها می‌توان برای برش، یا خراش دادن استفاده کرد. برخی از چاقوها دسته داشتند، در حالی که برخی دیگر مستقیماً توسط تیغه نگه داشته می‌شدند.

درنهایت این‌که... اینها برخی از روش‌هایی است که ابزار شکار پیشاتاریخی را با آنها می‌ساختند؛ ولی روش‌های بسیار دیگری نیز وجود داشت. شکارچیان قدیم در استفاده از مواد طبیعی برای ساختن جنگ‌افزارها، نوآور و هوشمند بوده‌اند. ابزارهای شکار استخوانی خاردار پیشاتاریخی نه‌تنها ساخته‌های چشمگیری هستند، بلکه سرچشمه‌های ارزشمند داده نیز به‌حساب می‌آیند. آن‌ها هوشمندی و نوآوری مردمان پیشاتاریخی را نشان می‌دهند که چگونه از مواد گوناگون برای ساخت سلاح‌های برتر خود استفاده می‌کردند. آن‌ها همچنین فرهنگ و نماد شکارچیان پیشاتاریخی بازتاب می‌دهند که ابزار خود را بر پایه‌ی هدف طراحی می‌کردند. با بررسی و پژوهش روی ابزار پیشاتاریخی می‌توانیم درباره‌ی تاریخچه، چگونگی اندیشه و روش رفتار انسان بیشتر بدانیم و از پیچیدگی دگرگشت خود آگاه شویم.